Ubadkii Maganta: qeybtii 2aad.

 Kaftan iyo sheeko dabadeed, keeggii ayuu jaray afkana u geliyay. Hadday ogaan lahayd in uu ka dhiganyahay cad baruur ah oo laga jaray wan shilis oo axankeeda lagu qalay gowsaha ayay is dhaafsan lahayd. Maalintaa ayuu gacan ku dhigay oo gurrac uga danaystay. Guurkiyo arooskii uu ku beer laxawsadayna wuu ka baxay, oo awalba bushmaha guudkooda ayuu ka ahaa. Iyadoo ka tiiraanyooneysa sida sibiqda ah ee ay durba u qab jabtay iyo sida gabarnimadeedii siddeed iyo toban-ka sano loo shin tiraayay ay sikinno ugu burburtay, oo saamo jiideysa ayay xaafaddii u soo dalandooshay. Albaabka gurigu haddii uu ahaan lahaa nuuca wejiga-garashada lagu furo maba uu aqoonsadeen wejigeeda, oo uma furmeen, sida ay durba u doorsoontay awgeed. Saddex bil kadib maalitaa, ayay habeen lallabbo iyo bog xanuun la soo boodday. Waa wallac is ma se oga. Hooyadeedna way baxnaanisay oo howlahaa u ga ma ay shakin Deeqa. Way iska ladnaatay oo wallacu wax sidaa u sii dabadheerba ma noqon.

Mar kaliya ayay ka war heshay in lagu lammaan yahay. Way u qaadan weyday in dhimbilihii faniinka ahaa dhexdeeda isku laba rogayaan. Se waa run sibir ka qaraar ayna ku qasban tahay in ay laabta u sii dayso.

 Waxay go,aansatay in ay isagii aaddo, kuna tiraahdo “ si uun ii gal aadmiga adaan, kaaga soo go’aye” way tiri mooyee kani qof jir dubaaxsha leh ma aha. Ceebna waa u nin Soomaaliyeed cuqubana ma ba yaqaan. Illinta dhabankeeda inta ka hoortay gaaddaha dhex dareereysa ayuu isha la raacay, wuxuu isu qiray wax ay isaga iyo hororka hablaha ganac jebiyaahi u yaqaannaan RAGANIMO. Waxay ku tiri “waa innagii arooska ku ballansanayn ee walaal Daahir, ballantii waa ay dhowdahay oo beryo yar ayaa ka haray ee sow ma ogid?” eray gantaal laabta kaga dhaca kaga xanuun badnaan lahaa ayuu ku yiri. Si janjeer ah inta u eegay ayuu “BALLANI WAA WAR” ugu soo gaabshay. Wixii kugu dhacayaahi kun sano ayay kaa weyn yihiin inta ay isku qancisay ayay dalanbaabisocod iyada oo sida ilma yar oo hurdo laga kiciyay tallaabada isla gefeysa ka soo hadaawirtay.

Waxay ka baqday marka uurkani soo baxo, ee hooyadeed aragto ilmaha caloosheeda ku jira in naxdin wadnuhu istaago oo ay u ba dhimato. Waxay hoosta ka xarriiqday in ay duurgal iyo darbijiif iska noqoto. Muqdisho oo aanay weligeed dhanna uga bixin ayay manta iyadoo indha-xiran ah ka sadcaashay.  Magaalo kale ayay uga dhuumatay ceebeynta sharafteeda iyo magac iyo mooral dilka ay hooyadeed u horseedi lahayd.

Haddey shalay muunad iyo qurux u dhammayd manta ma laha. Kor  iyo kal inta ay is ku bidday ayay gibil madoobaatay. Dhafoorrada ayaa godmay, dhadhamo mooyee dhuuni la sheegaahi kama dego. Keggii macaanaa ee dhuunkaasha ahaa wax ka danbeeya umaay riyaaqin dhadhankooda. Laabtii buuxday iyo jirkii qorqornaa ayaa mar keliya sidii tayir la aaryo bixyay u shuuqay.

Waxay ku tawaawacday “afar qaadkii socodkiyo, ma eersaday wareeggii…”

Xilli kulul oo duhur aan meydka la aasin ah ayay geed hoostii fadhisaa. Kun su’aalood ayaa sida hirarku xeelliga badda u kala hororsadaan maskaxeeda u kaltamay. Waxay is weydiineysaa waxa ragannimo iyo ninnimo kala yihiin. Ma isku mid baa mase waa kala labo? Tee baa jinsiga laboodnimo ka dhigan? “Kolley ninnimo ayaa u dhow”. Ragannimo se iyadu maxay noqoneysaa? Dadnimo mase dumar qalasho? Ragannimada miyaa loo dhashaa mase waa qiyam iyo akhlaaq ababinta waalidku asal u tahay…?

Sagaalkeedii ayaa cirka ka go’ay. Waxa ay go’aan ku gaartay ilmuhu marka uu dhasho in ay disho, oo ay kaligeed nolosha la hardanto. Haddana wey is qabatay in ay naf goyso, weliba cad iyada laga jaray wey la ahaan weyday. In ay halkan ku dhasho oo ilmaheeda yar qaadato ayay ku tashatay. Waxa ay se xasuusatay in ay gabar soomaaliyeed tahay, marka la ogaado ilmaha ay siddaa in uu “garac” yahay, Dh⁎llo in ay tahay in carra-edeg loo wada marsiin doono, iyada oo aan cidina weydiin qisadeeda. Hebel baa iga dhalay haddey tiraahdo way ogtahay in aan laga hoos qaadayn oo la leeyahay “in ay sharafta uga ciyaarto ayay rabtaa wiilka xaajiga xaafaddu dhalay!”. Waa u wiil xaaji dhalay iyaga, dad qalkii ka dharqaday hilbaheeda ee halista uga bayray!

Way ogtahay in yar oo qalad ah qofkii uu ka dhacaa in uu bulshadeeda dhexdeeda xarig lama-sitaan ka noqon doono, hadday gabar tahayna, kuma ba sii jirto. Way ogtahay mid kasta oo tuur iyo turxaan lagu nacay lihi in uu soo haweysan doono maalintaa, waa u guur iyo gayaan seeg! Maalintaa ayay u dhammaatay oo wixii intaa ka danbeeya waa “sed odayeed”.

Wax ay xanuunkii foosha la dabandeebtaba ugu danbayn wiil bay dhashay. Waa ugub curatay hadda, oo u baahan in la gaasa-bixiyo, oo loo waayeeliyo se heli meyso. Waa in ay iyadu khibiir isu noqoto. Xuduntii inta ay ka goysay oo isku gunudday ayay horaaddo aan dhaqaale hore qabin ku habtay kuna sogootisay.

Waa markii ugu horreysay uguna danbeyn doonta ee uu horaadka hooyadii jaqo! Meel ciid ah ayay ah qoryihii uga kala xaaqday, oo salli iyo saddex go’ oo ay wadatay u gogoshay ayay seexisay kana cirbisay. Sidii weyrax geel oo ubadkii laga reebayo ayay iyadoo baalladaymooneysa dushana ka sii arkeysa eyihii dooxa oo ku soo kala ordeya isaguna jaaq-da hayo ayay ka ka ambaty!

Sideedaba naxariista iyo banii’adamnimada waxaa jaan gooya anshaxa iyo qaab nololeedka qofka. Haddii aanu xeer jirin bulshada dhexdeeda ka xakameeya xadgudubka iyo xuquuq-ku-tumadka, waxaa guuraya naxariista iyo wax xeerinta. Taas ayaana Deeqa ku sababtay iyadoo hooyo ah in ay ilmaheedii eyda iyo duurjoogta u loogto.

“haddii uurka habreed                       

Astaan gaar ah lahaa

Hooyadii amranayd               

Arxan goysay markuu

Xeer illow ku dhacoo             

Ubadkii magantaa

Haadku eeganayaa!                

Eerashooy bi’i waa

Iil dhexdiisa haddaan             

Ubucdeedu qodnayn  

Sow ma soo olosheen!”  _ Hadraawi             

~ W/Q: Shaafici Gaafaay